Pesten

Geregeld beginnen gesprekken bij mij in de praktijk met "mijn zoon is autistisch en ..", "Truus is een stille, maar.." of "hij is een echte ADHD-er, waardoor.." en direct voel ik weerstand bij mijzelf. Ik begrijp wat deze mensen bedoelen, echt waar, maar... Amber ís Amber! Een kind met haar eigen eigenschappen, trekjes en kwaliteiten. Geloof mij: er zijn echt geen twee mensen met ADHD die hetzelfde zijn, dus om ze beide te kwalificeren als ADHD-ers... Nee! Stoppen met etiketjes geven dan? Als het aan mij ligt wel. En dan heb ik het juist niet alleen over de 'grote etiketten' als autisme, ADHD, DCD, HSP, etc. die met een attest komen. Het gaat, zeker bij kleine kinderen, vooral over "mijn James is zo muzikaal..", "Annick zoekt altijd om aandacht.." of "zij is de vrolijke noot bij ons..". Door een kind te labelen komt een hele rist gevolgen op gang, bij het kind, maar ook bij de omstanders. Waarom? 1. Ze zijn te jong voor labels Bij hele jonge kinderen en baby's proberen we zelf houvast te creëren door te labelen, maar ik weet niet of u het boek "Oei ik groei" kent? Hierin staan lijstjes die je kan afvinken als je baby dát groeisprongetje had gemaakt. Ik werd (en word) hier zo opstandig van. Belachelijk! Alsof jouw kleine niet normaal is, als niet alle vinkjes kunnen worden gezet op dat moment. Elk kind groeit op zijn eigen tempo en dat daardoor verschillen ontstaan met anderen of met een standaard, is niet erg. Het hoort bij jouw kind. De emotionele groei en fysieke groei gaan vaak ook niet gelijk op, maar toch worden ze op vaste momenten gemeten bij Kind en Gezin en op school. Maar wordt het welzijn van het kind ook gemeten? Of dat hij zo blij wordt van voetbal? 2. Het wordt een self-fulfilling prophecy Een kind dat altijd grappig wordt genoemd, gaat zich minder snel van zijn verdrietige kant laten zien. En de leerkracht of ouder is ook echt verrast als dat kind eens stil is of verdrietig, waardoor wellicht weer een over-reactie gaat plaatsvinden. Ook zal een veelbelovend balletdanseresje zich gaan gedragen naar het beeld van een balletdanseres en zich niet zo snel aanmelden voor het schoolvoetbalteam of willen meegaan met de blotenvoetenwandeling in het bos. En ook anders: de jongen die we slordig noemen, gaat zich identificeren met slordig en zal het op een gegeven moment opgeven om zijn boeltje op te ruimen. En wij, omstanders, gaan daar in mee, omdat "hij nu eenmaal zo is". 3. Groei = verandering Weet je nog wat je wilde worden vroeger? Juf? Piloot? Profvoetballer? Danseres? En... wat doe je nu? Grote kans dat je uiteindelijk iets heel anders doet. We groeien constant door ervaringen, door nieuwe dingen die we zien, door reacties van de mensen rond ons. Onze persoonlijkheid verandert steeds weer door deze groei! Jij bent toch ook niet dezelfde als toen je 7 jaar was? Of een puber van 15? Ook is een kind nooit 1-dimensionaal; ze zijn nooit alleen stoer of stil. Nooit maar één eigenschap. De persoonlijkheid van kinderen is nog niet volledig gevormd, waardoor ze veel uitproberen en proberen te ontdekken wie ze zelf (willen) zijn. Hierdoor zal je vaak veel verschillende eigenschappen kunnen zien in hun gedrag, met goede en mindere kanten. We herkennen toch allemaal het kind dat zich zonder nadenken stort op één of andere actie of zich laat meeslepen door vriendjes om iets te doen wat hij anders nooit zou doen? Het hoort erbij! Dat geeft groei en dat is het mooie van kind-zijn. 4. Het zorgt voor minder begrip Eerst wat voorbeelden om het te verduidelijken: Je kind is het slimme kindje in de klas, dus je bent sneller teleurgesteld als hij een toets niet goed maakt. Hierdoor laat je eerder je teleurstelling zien, dan dat je vraagt of er iets verkeerd is gegaan. Je dochter is niet echt de slimste, waardoor je nauwelijks aandacht hebt voor de punten en je ook de signalen mist dat er misschien problemen zijn op school. Yannick is best opstandig, dus je zucht eens en rolt met je ogen als je hoort dat hij niet respectvol omgaat met leerkrachten. Je verwacht eigenlijk niet anders. Labels zorgen ervoor dat je minder geneigd bent om te proberen je kind te begrijpen. De wetenschap geeft intussen aan dat het ouderlijk begrip een direct positief effect heeft op het leren begrijpen van de kinderen zelf. Dus als jij wilt dat je kind opgroeit tot een begripvol en zorgzaam persoon, geef dan vooral zelf het voorbeeld. 5. "Elk nadeel heb zijn voordeel" ( Johan Cruyff ) Door te focussen op een bepaald aspect van je kind, mis je kansen. Een bazig kind kan misschien wel een goede leider worden. Een kind met een sterke wil is ook erg gedreven. Een dagdromer zit vol fantasie en creativiteit. Een dwarsligger is assertief en onafhankelijk. Het is allemaal maar net hoe je het bekijkt. Ook voor jezelf wordt het daardoor gemakkelijker om om te gaan met het gedrag van je kind. Hou het zeker ook voor ogen naar je kind toe, waardoor hij zijn gedrag ook wat positiever kan gaan bekijken en het negatieve kan ombuigen naar positief gedrag (wat effectiever is dan het ongewenste gedrag afstraffen). Het negatieve gedrag dat een kind laat zien, is tegelijk zijn grootste talent! 6. En positieve labels dan? Complimenten geven is altijd waardevol voor kinderen, maar wees wel voorzichtig. Zelfs positieve etiketjes als 'de behulpzame', 'de verantwoordelijke', 'de slimme', 'de lieve', etc. zijn beperkt en focussen op één enkele eigenschap. Daarmee doe je ze dus tekort. Een meisje dat altijd behulpzaam wordt genoemd, voelt zich soms misschien verplicht om behulpzaam te zijn en niet met haar vriendinnen te gaan spelen. Maar we moeten wel: geen attest = geen hulp! Helaas is het niet anders. We hebben een attest (en dus een label) nodig om deuren in de zorg en op school te openen. Maar... hoe we omgaan met dit attest, is aan onszelf! Autisme is een andere manier van denken. Doordat we weten dat Dirk op die manier denkt, kunnen we eerder begrip opbrengen voor zijn reacties. ADHD zorgt vaak voor veel onrust bij een kind en door het te weten en erover te lezen kunnen we daar op anticiperen en een ontploffing voorkomen. Door deze attesten te geven, krijgen vaak juist de ouders erkenning van wat zij zelf al aanvoelden en is het eerder een geruststelling dat ze goed bezig zijn. Kortom Ik geloof absoluut niet in het labelen van kinderen, ook al bedoel je het goed. Kinderen zijn complexe en unieke individuen met elk hun eigen setje kwaliteiten, die naarmate ze ouder worden ook kan en zal veranderen.

Kunt u iets leuks over uzelf zeggen? Moeilijk? Geregeld spreek ik zowel volwassenen als kinderen en ik heb echt steeds vaker het gevoel dat we niet blij met onszelf mogen zijn. Maar is dát niet de basis van een tevredenheid met onszelf? Die tevredenheid hoeft niet altijd 'stoefen' te zijn, hè. Nee, wat ik bedoel is dat je ook je goede eigenschappen kunt benoemen, zoals ik ben handig, ik ben slim, ik heb dat goed gedaan, ik kan goed voetballen, etc. Iedereen heeft toch zeker goede eigenschappen?! Toch lijken de negatieve eigenschappen vaak meer aandacht te krijgen. Op school:"R. blijf nu eens stil zitten", "nee, J., je moet het haar niet uitleggen, ze had moeten opletten", en zo kan ik er nog veel te veel opnoemen helaas. Maar ook op het sportveld: "Nee, S. loop nu niet steeds naar voren!", "Komaan L. pass die bal nu eens gericht!", "W, daar staat toch niemand?!", en ook hier zijn er weer voorbeelden in overvloed. En zelfs thuis... ook ik betrap mezelf er geregeld op dat ik te vaak retorische vragen stel, als in "wil je de tafel dekken?" of op situaties reageer "heb je je huiswerk al af?" of "leg die GSM eens weg!". In ons dagelijks leven worden we echt heel vaak gecorrigeerd en krijgen we geregeld negatieve commentaren. Bij kinderen is dat nog veel erger! Weet u dat het wetenschappelijk is aangetoond dat je 4 complimenten moet krijgen om 1 negatieve opmerking te compenseren? 4 op 1! Als ik me dan op kinderen focus, die nog veel moeten leren en ook daardoor meerdere kritieken te horen krijgen, dan waag ik het toch te betwijfelen of we die allemaal wel voldoende compenseren. Denk eens aan de pubers, de heftige kleuters of de grens-zoekende kinderen die je het bloed onder de nagels vandaan kunnen halen. Enne.. we zijn allemaal mensen hè, dus ik heb er ook zeker begrip voor als het een dag niet lukt om die complimenten te geven. Gelukkig zie ik ook wel andere kanten. Meer en meer scholen zijn talent-gericht en kinderen kunnen zo zelf hun talenten ontdekken en gaan benoemen. De leerkrachten zetten daar dan ook steeds meer in op die talenten. Dat zijn fantastische kansen! Blij dat dit zo wordt opgepakt. Een heel bijzondere ervaring voor mij was dat de coach van het team van mijn zoon vorig jaar voor iedere speler een diploma had gemaakt. Hij benoemde daarop uitgebreid wat de kracht was van deze jongen. Prachtig! Hij riep ook iedere speler op het podium en benoemde dit talent duidelijk en voor publiek. Je zag de jongens allemaal groeien! Dat doet een compliment. Toch hoor ik echt nog te vaak van kinderen dat ze niet iets goeds van zichzelf kunnen en mógen benoemen, want dat is 'niet juist'. Ik ben het daar echt zó niet mee eens!!! Tevredenheid en geluk starten bij jezelf. Als jij jezelf al niet leuk vindt, hoe kan je dan geloven dat iemand anders dat wel doet? Natuurlijk hebben we allemaal ook wel onze min-puntjes, maar tellen die zwaarder dan de goede eigenschappen? Nee toch? Als wij (ic onze kinderen) alleen het negatieve kunnen benoemen in onszelf, stevenen we af op depressies en psychische klachten. In Vlaanderen alleen al 37.500-100.000 jongeren met depressieve klachten in 2017. In mijn nabije omgeving heb ik al veel jongeren gesproken die zichzelf krasten of het leven helemaal niet meer zagen zitten. Ik vind dat echt enorm schokkend.. Er wordt veel gevraagd van onze kinderen in de huidige maatschappij en ze worden voortdurend langs de lat gelegd en moeten presteren op álle vlakken: cognitief en sociaal. Thuis ís er niet altijd voldoende tijd om daarbij stil te staan. Maar mag ik u vragen om uw zoon of dochter vanavond bij thuiskomst een compliment te geven? Eentje die gaat over wat hij/zij heeft gedaan, zijn/haar karakter en/of keuzes? En ook... vergeet niet ook iets leuks over uzelf te zeggen! Ik zal beginnen: Ik ben snel enthousiast en ga uitdagingen niet uit de weg. Nu is het aan u! Veel succes!

Het stoplicht staat op... ROOD!

Start! Vandaag starten de scholen weer en op social media kwam ik al geregeld een oproep tegen. Deze roept op om een kind dat gepest wordt of wat stil is, niet te negeren. Nee, benader ze geïnteresseerd en vraag hoe het met ze gaat. Maar... dat is toch een tip die we altijd zouden moeten volgen? Toch vind ik het fijn dat die oproep wordt gedeeld, hoor. Aan het begin van het schooljaar staan we (net als op 1 januari) scherp en vol goede voornemens. En niet alleen wij als volwassenen. Onze kinderen voelen zelf al zoveel spanning voor het nieuwe schooljaar! Zeker de iets gevoeliger kinderen voelen dan ook nog eens onze spanning (als ouder, als leerkracht, ..) erbij en dat kan net teveel zijn. De hoeveelheid prikkels is op deze eerste schooldag ook niet niks. De ochtendroutine thuis moet weer wennen, op school staan alle juffen en meesters buiten op de speelplaats in plaats van de 3 van toezicht en eenmaal in de klas weet je niet waar je moet gaan zitten en er wordt ook nog niet gewoon les gegeven.

Rust in chaos Heeft u de tekst in de afbeelding gelezen? En ook even op u in laten werken? Ook al meegemaakt? Ik las dit tekstje en realiseerde me direct het belang ervan en moest terugdenken aan een concrete situatie vorig schooljaar met een leerling die ik begeleidde. Deze leerling (ik noem hem maar even R.) kon, zeker na een voor hem zwaar weekend, erg luidruchtig zijn en zelfbepalend. Dat is niet gemakkelijk voor een leerkracht, die zijn energie over 23 leerlingen moet verdelen. Deze leerling werd deze maandagochtend heel hevig en begon te roepen, waardoor de hele klas afgeleid was. Om de leerkracht wat te ontlasten dacht ik de jongen af te leiden en ging naast hem staan om te helpen waar nodig. Maar... dit weekend was ik ziek geweest en ik voelde me nog altijd niet optimaal. Zeker achteraf gezien was mijn lontje korter dan normaal. Nadat R. dan ook een aantal maal bewust en gericht een reactie van mij zocht, gaf ik die uiteindelijk ook. Ik vroeg hem te stoppen met het tikken met een pen, hij ging het nog wat harder doen. Ik vroeg hem om zijn buurmeisje met rust te laten, hij ging haar zitten duwen. En in plaats dat ik even nadacht dat mijn commentaren het omgekeerde effect hadden, werd ik meegetrokken in zijn emotie en werd ik dus ook boos en ik ging ook roepen: "R. stop daar nu mee!". En meer van die kreten.